Diyabet Hemşireliği
Bireyin ve ailesinin yaşamını çeşitli boyutları ile etkileyen diyabet, zorunlu yaşam tarzı değişikliklerini gerektiren, komplikasyonları nedeni ile yaşam kalitesini azaltan ve bu etkileri ile yaşam boyu süren bir hastalıktır.
Diyabetli yaşamı boyunca planlanmış bir bakımı sürdürmek zorundadır. Bu bakımın ve tedavinin sürdürülmesinde uzman yardımı almak kaçınılmazdır. Diyabet yönetiminde en az tıbbi yardım ile en iyi glisemik kontrolü sağlamada “ Bütüncül Bakım” ve “İnterdisipliner Ekip Yaklaşımı” çok önemli iki yaklaşımdır.
Bütüncül bakım sürecinde diyabetli fiziksel ve psikososyal bir bütün olarak ele alınır. Bu yaklaşımda eğitim, danışmanlık ve tıbbi tedavi üçgeninde hastalığın yönetimine yardımcı olunur. Bütüncül diyabet bakımı hasta merkezli bir ekip yaklaşımını zorunlu kılar.
Diyabet Bakım Ekibini Oluşturan Temel Meslek Üyeleri;
- Hekim
- Hemşire
- Diyetisyen
Ailede bu ekibin önemli bir parçasıdır. Gerektiğinde psikolog, psikiyatrist, pediatrist, oftalmolog, egzersiz fizyologu, eczacı, sosyal hizmet görevlileri ve daha pek çok profesyonel ekibe dâhil olur.
Diyabet Hemşiresinin İnterdisipliner Ekip İçindeki Rol ve Sorumlulukları
- Ekibin hedef ve stratejilerinin belirlenmesinde görev alma,
- Hastaları ve ailelerini eğitme,
- Ekip ile diyabetli bireylerin yönetiminde görev alan diğer merkezler ve sağlık görevlileri arasında işbirliğini sağlama olarak üç ana başlıkta açıklanmıştır.
Ayrıca diyabet hemşiresinin, ulusal diyabet derneklerinin faaliyetlerine katılmak ve diyabetin önlenmesi için topluma yönelik sağlık programlarını geliştirmek olmak üzere ulusal düzeyde rolleri de tanımlanmıştır.
Diyabet hemşiresinin hastalara ve bakım ekibinin diğer üyelerine karşı olmak üzere iki yönlü sorumlulukları vardır. Diyabet hemşiresinin rolü çalışma merkezinin ve bölgenin özelliklerine göre esneklik gösterir. Anahtar rolü ise diyabetli bireyler için eğitimi koordine etme, planlama, uygulama ve değerlendirmedir.
ANA ve AADE Temel Hemşirelik Uygulamaları
- Sağlığı geliştirme,
- Eğitim ve bakım gereksinimlerini değerlendirme ve karşılama,
- Diyabet bakımını ve tedavi planını uygulamada bireylere yardım etme,
- Uzun dönem diyabet komplikasyonlarını önleme hedeflerine yöneliktir.
Diyabet Hemşireliği Uygulama Hedefleri
- Tarama ve değerlendirme
- Sağlığı geliştirme ve koruma
- Vaka yönetimi
- Akut kritik bakım ve sürekli bakımı sürdürme
- Bireysel yönetim eğitimidir.
Diyabet Hemşirelerinin Rolleri
- Hasta bakımı
- Eğitim; Diyabetli bireyin ve ailesinin eğitimi / danışmanlığı
- Meslektaş eğitimi
- Yönetim; Bakımın yönetimi, Ekip çalışmasının yönetimi
- Araştırma
Diyabet Hemşireliğinin Profesyonel Nitelikleri
- Özerklik (otonomi)
- Bilgiye bağlılık
- Uzmanlık becerisi
- Yükümlülük
Diyabetlinin Eğitiminde Hemşirenin Rolü
Diyabetli bireyi eğitme ve eğitiminin sürekliliğini sağlamada ki amaç; verilen bilginin hastalığın yönetimini gerçekleştirmede uygun öz-bakım aktivitelerine dönüşmesini sağlamaktır.
Bu kapsamda hemşirenin rolü;
- Eğitim programının içeriğini hazırlar ve eğitim materyallerini geliştirir,
- Grup eğitimi ve bireysel eğitim için programları organize eder, uygular ve değerlendirir,
- Birinci basamak sağlık hizmetleri ile ilişki içinde hastaları evlerinde ziyaret ederek eğitim ve bakım programlarını toplum sağlığı hizmetlerine entegre eder,
- Diyabetlilerle ilişkisi olan bireylere (öğretmen, polis vb) eğitim programları geliştirir,
- Hastanelerde ve toplumda diyabetli bireyler için hizmetleri koordine eder,
- Bölgesel diyabet merkezlerindeki sağlık bakım elemanlarına kaynak ve danışman olur,
- Araştırmaya dayanan klinik uygulamalarda (kanıta dayalı bakımda) aktif olur. Ekibin yürüttüğü çalışmalara katılabildiği gibi bağımsız hemşirelik araştırmaları da yapar.
- Diyabet ile ilgili her düzeyde eğitim programının geliştirilmesinde rol alır.
Diyabet hemşiresi, diyabetin yönetiminde ileri bilgi ve becerisi olan, uygulayıcı, eğitici, danışman, yönetici, araştırıcı, koordinatör, yenilikçi, mesleki faaliyetlerden sorumlu meslek üyesidir.
Diyabet Hemşiresi Görev ve Unvanı
- Uzman Diyabet Hemşiresi
- Diyabet Hemşiresi
Uzman Diyabet Hemşiresinin Nitelikleri
Diyabet hemşireliği alanında lisansüstü (yüksek lisans ve/veya doktora) eğitim programını tamamlayan ve diyabet hemşireliği ileri eğitim sertifikasına sahip olan hemşirelerdir.
Uzman Diyabet Hemşiresinin Görevleri
- Diyabetli bireyin doğrudan bakımında ileri (teknik, iletişim, kavramsal) becerilere sahiptir.
- Diyabette hizmet kalitesinin geliştirilmesinde yer alır.
- Yetkili olduğu birimde diyabetle ilgili araştırma faaliyetlerini başlatır.
- Uygun kurslar için müfredat geliştirilmesi de dâhil olmak üzere, eğitim programlarına katılır.
- Klinik denetleme araçları yoluyla bakımın etkinliğini kritik olarak değerlendirir, temel problemleri tanımlamak için araştırma yapar ve buna göre problemleri çözer.
- Multidisipliner ekiple işbirliği içinde rehberler, protokoller ve politikalar hazırlar, diyabet bakım sistemini geliştirir.
- İsteği ve bilgisiyle değişim aracı olarak rol modeli olur ve liderlik yapar.
- Kendi iş yükünü yönetmede otoritedir, hastane ya da merkezden taburcu olan diyabetli bireyi diğer sağlık profesyonellerine yönlendirir.
Diyabet Hemşiresi
En az hemşirelik ön lisans, tercihen hemşirelik lisans veya hemşireliğe denk sağlık memurluğu lisans programından mezun olan, en az 2 yıl diyabetlilerle çalışmış ve diyabet hemşireliği temel eğitim sertifikasına sahip olan hemşirelerdir.
Diyabet Hemşireliği Standartları
- Profesyonel uygulama
- Profesyonel gelişim (eğitim)
- Ortaklık
- Araştırma / kalite güvencesi sağlama
- Yönetim
Diyabet Hemşiresinin Görevleri
Diyabetli bireyin bakım önceliklerini belirler, hemşirelik girişimlerini başlatır, izler, değerlendirir, diğer sağlık profesyonellerine yönlendirir.
Diyabetli bireyin sağlık potansiyelini artırmak ve desteklemek, bakımın sürekliliğini sağlamak için diyabetli birey ile birlikte veya diyabetli birey adına karar verir. Diyabetli bireyin öz bakım yeterliliğini sürekli olarak tanılar ve uygun eğitimi verir.
Diyabet Hemşiresi Çalışma Yönergesi
- Diyabet bakımının her yönünde tam zamanlı/ yarı zamanlı çalışır.
- Konsültan hekim ya da diyabetolog ve ilgili pediatrist ile çalışır.
- Çalışmaları hastane ya da toplum temellidir, gerekirse ev ziyaretleri yapabilir.
- Diyabetli erişkinlerle, çocuklarla ve onların aileleri ile ya da hepsi ile çalışır.
- Sağlık otoritesi (Sağlık Bakanlığı, İl Sağlık Müdürlüğü, Başhekimlik, Valilik, Kaymakamlık) ve diğer sağlık profesyonelleri için diyabette hemşirelik konularında öneride bulunur ve kaynak kişidir.
- Meslektaşlarının diyabet eğitimcisidir.
- Kapsamlı ve entegre diyabet hizmetleri için diyabet ekibi içinde çalışır.
Diyabet Hemşiresinin Anahtar Rolü
- Profesyonel yükümlülük
- Eğitim
- Klinik uygulama
- Yönetim
- Mesleki sorumluluk
Profesyonel Yükümlülük
- Diyabet hizmetlerinin yönetiminde, karar verme sürecine aktif olarak katılmak bireysel yükümlülüğüdür.
- Hemşirelik hizmetleri müdürlüğü/ başhemşireliğine karşı yükümlüdür/sorumludur.
- Diyabet hizmetlerinin sağlanmasında hekim ile birlikte meslek üyesi olarak diyabetli bireye, ailesine ve topluma karşı sorumludur.
Eğitim
- Diyabetlinin Eğitimi
- En uygun ve gerçekçi eğitim hedeflerini oluşturur.
- Diyabetli bireyin öğrenim yeterliliğini tanılar ve değerlendirir.
- Diyabetli bireyi aktif ve sağlıklı yaşamayı öğrenebilmesi ve diyabetini yönetebilmesi için eğitir.
- Öğrenim sürecine, varsa, diyabetlinin yakınlarını katar.
- Diyabetli birey için kaynak kişi olarak rol oynar.
- Diyabetli birey ve ailesi için bireysel ve grup eğitimleri yapar.
- Özel gereksinimi olan diyabetli gruplar (adölesan, anne adayları, etnik gruplar vb.) için eğitim hizmeti sağlar.
Meslektaş Eğitimi
- Meslektaşlarının ve öğrencilerin eğitim gereksinimlerini karşılar.
- Hem hastane hem de toplumda sürekli diyabet eğitim programlarının yapılması için eğitim birimleri, mesleki kuruluşu (DHD), üniversite ve kamu kurum ve kuruluşları ile işbirliği yapar.
Klinik uygulama
- Diyabetli birey ve ailesi için bakımın planlanmasını ve uygulanmasını organize eder.
- Sağlığı geliştirme stratejileri kapsamında sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını güçlendirir ve cesaretlendirir.
- Multidisipliner ekibin bir üyesi olarak diğer ekip üyeleri ile işbirliği içinde çalışır.
- Diyabetli bireye sürekli destek ve yardım için iletişim kaynaklarını kullanır (telefon, email, faks vb.)
- Diyabetli birey için ayaktan bakım hizmetlerinin sağlanmasına katılır.
- Diyabetli birey ve yakınlarına psikolojik bakımın sağlanmasına katılır.
- Kabul edilmiş protokoller ve reçete edilen seçenekler çerçevesinde tedaviyi yönlendirir.
- Hemşirelik kayıtlarını doğru ve eksiksiz tutar.
- Tıbbi görevliler, servis hemşireleri, halk sağlığı hemşireleri ve diğer ilgili görevliler ile iletişim ve işbirliği kurar.
- Yaşam kalitesini geliştirmeyi amaçlayan kanıta dayalı bir hizmet sunar.
- Hemşirelik araştırmalarını geliştirerek ve hemşirelik bilgisini artırarak bakımın standartlarını yükseltir.
- Sürekli eğitim programlarının etkinliğini değerlendirir.
Yönetim
- Sağlık ve güvenlik mevzuatına uygun ve risk yönetimi ana hatlarına göre güvenli bir çevre geliştirir.
- Diyabetli birey ve görevliler için uygun öğrenim ortamı standartlarını belirler.
- Hizmetin değerlendirilmesi amacıyla yapılan denetlemeye (veri toplamaya) aktif olarak katılır.
- Kaynakların uygun kullanılması için yapılacak değişiklikleri saptar.
- Mevcut personelle ilgili yıllık hizmet planının geliştirilmesine katılır.
- Klinik ile ilgili kararlara aktif olarak katılır.
Mesleki Sorumluluk
- Mesleğin gelişimi için, kişisel ve profesyonel gelişiminden sorumludur.
- Mesleki uygulama esasları (etik kurallar) çerçevesinde çalışır.
- Hemşirelik kararlarından ve faaliyetlerinden sorumludur.
- Multidisipliner ekibin bir üyesi olarak diyabetli bireyin kendi kendini yönetimine destek olur.
- Klinik uygulamalarla ilgili araştırmalara aktif olarak katılır.
- Profesyonel uygulamaların, araştırmaya dayalı ve klinik olarak etkin olmasını güvence altına alır.